Truy tìm “căn cước” chó Phú Quốc – Phần 2

Thần thái của chó Phú Quốc (trên) và bốn dòng chó Thái lông xoáy với bốn màu lông đỏ, vàng, xanh xám và đen – Ảnh: H.Thiện và tư liệu

Mọi giống chó xoáy đều có gốc… Thái Lan?

Ngày 28-7-1993, chó lông xoáy Thái Lan được Liên đoàn Các hiệp hội nuôi chó giống quốc tế (FCI) công nhận trong danh sách các loài chó giống trên thế giới, xếp vào nhóm 5 – phân nhóm 7 (chó săn có hình dáng chó nguyên thủy).

Ngày 10-12-1996, chó lông xoáy Nam Phi (Rhodesian Ridgeback) được FCI công nhận, xếp vào Nhóm 6 – chó săn bằng khứu giác và các giống liên quan, cùng nhóm với chó đốm (dalmatian) vì cùng là giống chó do con người lai tạo ra từ đầu thế kỷ 20, để lần theo vết máu mà săn những người nô lệ trốn chạy.

Trong khi đó, chó Phú Quốc lông xoáy của VN đang được xúc tiến đăng ký lại với FCI, vào nhóm 5 (những giống chó nguyên thủy và chó spitz), thuộc phân nhóm 8 (các giống chó săn nguyên thủy có dải lông mọc ngược trên lưng). Hiện nay, theo FCI, phân nhóm 8 thuộc nhóm 5 này chưa có giống chó nào.

Nhiều nhà sử học Thái Lan thống nhất rằng chó Thái lông xoáy bắt nguồn từ miền đông Thái Lan hơn 300 năm trước. Mặc dù vậy, theo website http://www.ianimals.com/, hiện vẫn chưa có thư tịch cổ nào xác thực nguồn gốc ấy. Mặt khác, một kết quả phân tích gen từ 300 mẫu ADN thu từ các chó Thái lông xoáy trên khắp Thái Lan, do Trường đại học Thú y Fresno thuộc Đại học California (Mỹ) thực hiện trong hai năm 2001-2002 đã cho biết: chó Thái lông xoáy là dòng duy nhất, không liên quan với cả chó lông xoáy Rhodesian lẫn chó Phú Quốc lông xoáy.

Nhưng nhiều website Thái Lan vẫn tuyên truyền rằng chó lông xoáy Thái Lan là… tổ tiên của chó Phú Quốc. Họ kể về những bức tranh trên vách đá, được cho là có niên đại hơn 3.000 năm (hang Tum-Pra-Toon, ở tỉnh Uthai-Thani), trong đó có một tranh vẽ con chó “rất rõ ràng, trông giống con chó Thái lông xoáy ngày nay” (?).

Họ cũng kể rằng thuở xưa, có một vị vua của VN từng bôn tẩu sang Xiêm (Thái Lan), khi trở lại quê hương có mang theo một con chó Thái lông xoáy nên có thể từ đó mà nảy sinh chó Phú Quốc ở VN? Từ giả thuyết đó, thậm chí người Thái còn phát triển thành câu chuyện về một số nhà lữ hành đến từ châu Phi đã mang về những con chó Phú Quốc, cho lai tạo với giống chó hottentot bản địa để tạo nên dòng chó ari lông xoáy ở Nam Phi, về sau được gọi là chó Rhodesian lông xoáy.

Phản bác lập luận trên, giáo sư Dư Thanh Khiêm, hiệu trưởng Viện Giáo dục Woluwe-Saint-Pierre, ở Brussels (Bỉ), phân tích: “Tất cả các cuộc du hành, và cả lịch sử đất nước Xiêm La, đều nằm trong bộ sách Abrégé de l‘histoire générale des voyages (Tóm tắt lịch sử tổng quát các cuộc du hành), ấn bản năm 1780, của tác giả Jean-François de la Harpe, thành viên Viện Hàn lâm Pháp. Tôi khẳng định giả thuyết mà người Thái tự nêu ra không có trong sách ấy“.

Vậy mà hai nhà khoa học Mỹ Merle Wood và Merle Hidinger lại nói theo người Thái Lan, rằng xoáy lưng chỉ từng có ở chó xoáy miền đông Thái Lan và chó xoáy châu Phi, nên xoáy lưng ở chó Phú Quốc “chắc chắn bắt nguồn từ giống chó Thái”. Họ cũng nói hệt như người Thái, rằng cách đây ít nhất 400 năm, những ngư dân Thái Lan đã vô tình trở thành các nhà tạo giống khi đem theo chó Thái lông xoáy đi đánh bắt cá hoặc buôn bán ở vùng biển Phú Quốc (?).

Qua tìm hiểu khá nhiều website và tài liệu của Thái Lan và nói theo Thái Lan, chúng tôi đã phát hiện hai điều thú vị. Thứ nhất, hầu như nguồn tài liệu mà họ trích dẫn đều được xuất bản từ năm 1978 trở về sau. Thứ hai, nhiều tài liệu loại ấy thường rơi vào tình trạng “giấu đầu hở đuôi”.

Lời thừa nhận từ “Khun Sterling”

Ông Jack Sterling được xem là người Mỹ tiên phong trong việc nhập khẩu chó Thái lông xoáy vào Hoa Kỳ từ năm 1994. Cũng vì vậy, ông từng được các báo, tạp chí nổi tiếng như The New York Times, Los Angeles Times, Esquire, Newsweek phỏng vấn. Tại Thái Lan, ông được gọi là “Khun Jack Sterling” với sự kính trọng.

Người Thái không chỉ xếp ông vào danh sách những nhà nhân giống chó Thái lông xoáy rất nổi tiếng, mà còn khẳng định “Khun Sterling” đã dạy họ rất nhiều vấn đề mà người nhân giống gặp phải, như cách đối phó với bệnh u nang biểu bì (“hạt” trên cổ chó xoáy), kể cả về tính cách của chó xoáy, về một số phương pháp lai tạo, chăm sóc chó, với mục tiêu phát triển bộ lông và màu lông, vóc dáng, thể trọng tốt hơn cho chó Thái lông xoáy ở các thế hệ tiếp nối…

Tuy vậy, vào năm 2006, qua Internet, những người yêu chó Phú Quốc lại bất ngờ phát hiện một cuộc tranh cãi giữa “Khun Sterling” với Hiệp hội Chó Thái Lan (DAT) về nguồn gốc thật sự của chó Thái lông xoáy. Mọi chuyện bắt đầu từ việc anh kimquiufc vào website Xoáy Thái của Jack Sterling để đăng hình bầy… chó Phú Quốc dễ thương của anh! Ngay sau đó, ông Sterling đã gửi một email từ địa chỉ houseofsakorn@yahoo.com để vặn hỏi vì sao đăng hình chó lạ lên website của ông chỉ dành cho xoáy Thái, rồi lại hỏi tiếp đó là… giống chó gì mà đẹp vậy.

Lúc 13g24 ngày thứ hai 25-9-2006, ông Sterling lại gửi thư cho anh kimquiufc, viết rằng giờ đã biết về anh và cho phép tham gia website Xoáy Thái của ông để kể vài câu chuyện hay ho, trung thực về chó Phú Quốc và về họ chó Thái. Đoạn cuối trong email ấy của ông Sterling là những câu sau: “Chúng tôi có một con chó Thái lông xoáy màu vện, song theo ý tôi thì đó là từ những con chó mà người Thái đã đánh cắp từ VN trong những thập niên trước… và tuyên bố rằng chúng là chó Thái. Tôi phải hoàn toàn thành thật. Tôi hoàn toàn không tin người Thái. Ý bạn thì sao?” – ký tên ATB, Papa Jack.

Từ đó, cộng đồng người nuôi chó Phú Quốc đã tìm thấy trên website http://www.thairidgebackdog.com/ đoạn tranh luận sau của “Khun Sterling” với DAT: “Jack Sterling TRD:… TRD (Thai Ridgebacks – chó Thái lông xoáy) không phải là giống chó đã có hàng ngàn năm. Chúng là một giống chó lai giữa những con chó Phú Quốc của VN. Đây mới là giống chó thuần chủng (có thể) mà những người nuôi chó Thái trước đây đã quyết định lai tạo các giống chó lai tạp hiện có ở Thái Lan với những con chó Phú Quốc được mang đến đây từ nhiều năm trước.

Bà nội của Somkits và bác/chú đã mang những con chó này từ vùng đảo ấy về và không nói với ai về việc này… Chó Thái lông xoáy màu đỏ (red TRD) như chúng ta biết hiện nay có nguồn gốc từ những con chó này. Còn chó màu xám và vàng là những con chó lai. Một số bản năng săn bắt đã bị hạn chế và chúng trở thành những con chó canh gác. Một số người cũng tin rằng giống chó boran cổ xưa không lông cũng đã được dùng để lai tạo ra giống chó Thái lông xoáy ngày nay… và chúng ta có giống chó có lông cực ngắn với da bị biến đổi sắc tố…”.

Trong suốt thời gian ấy, các nhà khoa học VN đã có những phản ứng gì?

Kỳ tới: Những trang sách cổ và giải vô địch thế giới